قانون کار- فصل5- آموزش واشتغال
فصل5- آموزش واشتغال
5-1- كارآموز و مراكز كارآموزی
5-1-1- مراكز كارآموزی
ماده 107
در اجرای اهداف قانون اساسی و به منظور اشتغال مولد و مستمر جویندگان كار ونیز بالا بردن دانش فنی كارگران وزارت كار و امور اجتماعی مكلف است امكانات آموزشی لازم را فراهم سازد.
تبصره 1
وزارتخانه ها و سازمانهای ذیفنع موظف به همكاریهای لازم با وزارت كار و امور اجتماعی می‌باشند.
ماده 108
وزارت كار و امور اجتماعی موظف است برحسب نیاز و باتوجه به استقرار نوع صنعت موجود درنقاط مختلف كشور برای ایجاد و توسعه مراكز كارآموزی ذیل در سطوح مختلف مهارت اقدام نماید: الف – مراكز كارآموزی پایه برای آموزش كارگران وكارجویان غیرماهر ب- مراكز كارآموزی تكمیل مهارت و تخصصهای موردی برای بازآموزی، ارتقاء مهارت وتعلیم تخصصهای پیشرفته به كارگران وكارجویان نیمه ماهر، ماهر و مربیان آموزش حرفه ای ج - مراكز تربیت مربی برای آموزش مربیان مراكز كارآموزی د- مراكز كارآموزی خاص معلولین و جانبازان با همكاری وزارتخانه ها و سازمانهای ذیربط (مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، بنیاد شهید، بنیاد جانبازان و....)
ماده 109
مراكز آموزش مذكور در ماده 108 این قانون از نظر مالی و اداری با رعایت قانون محاسبات عمومی به طور مستقل زیر نظر وزارت كار و امور اجتماعی اداره خواهند شد.
ماده 110
واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی به منظور مشاركت در امر آموزش كارگر ماهر و نیمه ماهر موردنیاز خویش مكلفند نسبت به ایجاد مراكز كارآموزی جوار كارگاه و یا بین كارگاهی، همكاریهای لازم را با وزارت كار و امور اجتماعی بعمل آورند.
تبصره 1
وزارت كار و امور اجتماعی، استانداردها و جزوات مربوط به امر آموزش در مراكز كارآموزی جوار كارگاه و بین كارگاهی را تهیه و در مورد تعلیم و تامین مربیان مراكز مزبور اقدام می‌نماید.
تبصره 2
دستورالعملها و مقررات مربوط به ایجاد مراكز آموزی جوار كارگاه و بین كارگاهی برحسب مورد به پیشنهاد وزیر كار و امور اجتماعی به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده 111
علاوه بر تشكیل مراكز كارآموزی توسط وزارت كار و امور اجتماعی، آموزشگاه فنی وحرفه ای آزاد نیز به منظور آموزش صنعت یا حرفه معین، به وسیله اشخاص حقیقی یا حقوقی، با كسب پروانه از وزارت كار و امور اجتماعی تاسیس می‌شود.
تبصره 1
آئین نامه مربوط به تشخیص صلاحیت فنی وموسسات كارآموزی آزاد و صلاحیت مسئول و مربیان و نیز نحوه نظارت وزارت كار و امور اجتماعی براین موسسات با پیشنهاد وزیر كار و امور اجتماعی به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
5-1-2- كارآموز و قرارداد كارآموزی
ماده 112
از لحاظ مقررات این قانون، كارآموز به افراد ذیل اطلاق می‌شود : الف – كسانی كه فقط برای فراگرفتن حرفه خاص، بازآموزی یا ارتقاء مهارت برای مدت معین در مراكز كارآموزی و یا آموزشگاههای آزاد آموزش می‌بینند. ب – افرادی كه به موجب قرارداد كارآموزی به منظور فراگرفتن حرفه ای خاص، برای مدت معین كه زاید بر سه سال نباشد، در كارگاهی معین به كارآموزی توام با كار اشتغال دارند، مشروط برآنكه سن آنها از 15 سال كمتر نبوده واز 18 سال تمام بیشتر نباشد.
تبصره 1
كارآموزان بند الف ممكن است كارگرانی باشند كه مطابق توافق كتبی منعقده با كارفرما به مراكز كارآموزی معرفی می‌شوند و یا داوطلبانی باشند كه شاغل نیستند و راسا به مراكز كارآموزی مواجعه می‌نمایند.
تبصره 2
دستورالعملهای مربوط به شرایط پذیرش، حقوق و تكالیف دوره كارآموزی داوطلبان مذكور در بند " ب " با پیشنهاد شورایعالی كار، به تصویب وزیر كار و امور اجتماعی می‌رسد.
ماده 113
كارگران شاغلی كه مطابق تبصره یك ماده 112 برای كارآموزی در یكی از مراكز كارآموزی پذیرفته می‌شوند، از حقوق زیر برخوردار خواهند بود: الف- رابطه استخدامی كارگر درمدت كارآموزی قطع نمی‌شود و این مدت از هر لحاظ جزء سوابق كارگر محسوب می‌شود. ب – مزد كارگر در مدت كارآموزی از مزد ثابت و یا مزد مبنا كمتر نخواهد بود. ج – مزایای غیرنقدی، كمكها وفوق العاده هائیكه برای جبران هزینه زندگی و مسئولیتهای خانوادگی به كارگر پرداخت می‌شود در دوره كارآموزی كماكان پرداخت خواهد شد. چنانچه كارفرما قبل از پایان مدت، بدون دلیل موجه مانع ادامه كارآموزی شود واز این طریق خسارتی به كارگر وارد گردد، كارگر می‌تواند به مراجع حل اختلاف مندرج در این قانون مراجعه و مطالبه خسارت نماید.
ماده 114
كارگری كه مطابق تبصره (1) ماده 112 برای كارآموزی در یكی از مراكز كارآموزی پذیرفته می‌شود مكلف است : الف – تا پایان مدت مقرر به كارآموزی بپردازد و به طور منظم در برنامه های كارآموزی شركت نموده و مقررات و آئین نامه های واحد آموزشی را مراعات نماید و دوره كارآموزی را با موفقیت به پایان برساند. ب – پس از طی دوره كارآموزی، حداقل دوبرابر مدت كارآموزی در همان كارگاه به كار اشتغال ورزد.
تبصره 1
درصورتیكه كارآموز پس از اتمام كارآموزی حاضر به ادامه كار در كارگاه نباشد، كارفرما می‌تواند برای مطالبه خسارت مندرج در قرارداد كارآموزی به مراجع حل اختلاف موضوع این قانون مراجعه وتقاضای دریافت خسارت نماید.
ماده 115
كارآموزان مذكور در بند " ب " ماده 112، تابع مقررات مربوط به كارگران نوجوان مذكور در مواد 79 الی 84 این قانون خواهند بود ولی ساعت كار آنان از شش ساعت در روز تجاوز نخواهد كرد.
ماده 116
قرارداد كارآموزی علاوه بر مشخصات طرفین باید حاوی مطالب ذیل باشد: الف – تعهدات طرفین ب – سن كارآموز ج – مزد كارآموز د- محل كارآموزی ه – حرفه یاشغلی كه طبق استاندارد مصوب، تعلیم داده خواهد شد و- شرایط فسخ قرارداد (درصورت لزوم) ز – هرنوع شرط دیگری كه طرفین در حدود مقررات قانونی ذكر آنرا در قرارداد لازم بدانند.
ماده 117
كارآموزی توام با كار نوجوانان تا سن 18 سال تمام (موضوع ماده 80 این قانون ) درصورتی مجاز است كه از حدود توانائی آنان خارج نبوده و برای سلامت و رشد جسمی و روحی آنان مضر نباشد.
ماده 118
مراكز كارآموزی موظفند برای آموزش كارآموز، وسائل وتجهیزات كافی را مطابق استانداردهای آموزشی وزارت كار و امور اجتماعی در دسترسی وی قرار دهند و به طور منظم و كامل، حرفه موردنظر را به او بیاموزند. همچنین مراكز مذكور باید برای تامین سلامت و ایمنی كارآموز در محیط كارآموزی امكانات لازم را فراهم آورند.
5-2- اشتغال
ماده 119
وزارت كار و امور اجتماعی موظف است نسبت به ایجاد مراكز خدمات اشتغال درسراسر كشور اقدام نماید. مراكز خدمات مذكور موظفند تا ضمن شناسائی زمینه های ایجاد كار و برنامه ریزی برای فرصت های اشتغال نسبت به ثبت نام و معرفی بیكاران به مراكز كارآموزی (درصورت نیاز به آموزش ) ویا معرفی به مراكز تولیدی، صنعتی، كشاورزی و خدماتی اقدام نمایند.
تبصره 1
مراكز خدمات اشتغال در مراكز استانها موظف به ایجاد دفتری تحت عنوان دفتر برنامه ریزی و حمایت از اشتغال معلولین خواهند بود و كلیه موسسات مذكور در این ماده موظف به همكاری با دفاتر مزبور می‌باشند.
تبصره 2
دولت موظف است تا درایجاد شركتهای تعاونی (تولیدی، كشاورزی، صنعتی و توزیعی )، معلولین را از طریق اعطای وامهای قرض الحسنه درازمدت و آموزشهای لازم وبرقراری تسهیلات انجام كار و حمایت از تولید یا خدمات آنان مورد حمایت قرار داده و نسبت به رفع موانع معماری در كلیه مراكز موضوع این ماده و تبصره ها كه معلولین در آنها حضور می‌یابند اقدام نماید.
تبصره 3
وزارت كار و امور اجتماعی مكلف است تا آئین نامه های لازم را در جهت برقراری تسهیلات رفاهی موردنیاز معلولین شاغل در مراكز انجام كار با نظرخواهی از جامعه معلولین ایران و سازمان بهزیستی كشور تهیه و به تصویب وزیر كار و امور اجتماعی برساند.
5-3- اشتغال اتباع بیگانه
ماده 120
اتباع بیگانه نمی‌توانند در ایران مشغول به كار شوند مگر آنكه اولا دارای روادید ورود با حق كار مشخص بوده و ثانیا مطابق قوانین و آئین نامه های مربوطه، پروانه كار دریافت دارند.
تبصره 1
اتباع بیگانه ذیل مشمول مقررات ماده 120 نمی‌باشند : الف – اتباع بیگانه ای كه منحصرا در خدمت ماموریتهای دیپلماتیك و كنسولی هستند با تائید وزارت امور خارجه. ب – كاركنان و كارشناسان سازمان ملل متحد و سازمانهای وابسته به آنها با تائید وزارت امور خارجه. ج – خبرنگاران خبرگزاریها و مطبوعات خارجی به شرط معامله متقابل و تائید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ماده 121
وزارت كار و امور اجتماعی با رعایت شرایط ذیل در مورد صدور روادید با حق كار مشخص برای اتباع بیگانه موافقت و پروانه كار صادر خواهد كرد : الف- مطابق اطلاعات موجود در وزارت كار و امور اجتماعی در میان اتباع ایرانی آماده به كار افراد داوطلب واجد تحصیلات و تخصص مشابه وجود نداشته باشد. ب – تبعه بیگانه دارای اطلاعات و تخصص كافی برای اشتغال به كار موردنظر باشد. ج – از تخصص تبعه بیگانه برای آموزش و جایگزینی بعدی افراد ایرانی استفاده شود.
تبصره 1
احراز شرایط مندرج در این ماده با هیات فنی اشتغال است. ضوابط مربوط به تعداد اعضاء و شرایط انتخاب آنها ونحوه تشكیل جلسات هیات، به موجب آئین نامه ای خواهد بود كه با پیشنهاد وزارت كار و امور اجتماعی به تصویب هیات وزیران می‌رسد.
ماده 122
وزارت كار و امور اجتماعی می‌تواند نسبت به صدور، تمدید وتجدید پروانه كار افراد ذیل اقدام نماید : الف – تبعه بیگانه ای كه حداقل ده سال مداوم در ایران اقامت داشته باشد. ب – تبعه بیگانه ای كه دارای همسر ایرانی باشد. ج – مهاجرین كشورهای بیگانه خصوصا كشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به شرط داشتن كارت معتبر مهاجرت و یا پناهندگی و پس از موافقت كتبی وزارتخانه های كشور وامورخارجه.
ماده 123
وزارت امور اجتماعی می‌تواند درصورت ضرورت و یا به عنوان معامله متقابل اتباع بعضی از دول و یا افراد بدون تابعیت را (مشروط برآنكه وضعیت آنان ارادی نباشد) پس از تائید وزارت كار و امورخارجه و تصویب هیات وزیران از پرداخت حق صدور، حق تمدید و یاحق تجدید پروانه كار معاف نماید.
ماده 124
پروانه كار با رعایت مواد این قانون حداكثر برای مدت یك سال صادر یا تمدید و یا تجدید می‌شود.
ماده 125
در مواردی كه به عنوان رابطه استخدامی تبعه بیگانه با كارفرما قطع می‌شود كارفرما مكلف است ظرف پانزده روز، مراتب را به وزارت كار و امور اجتماعی اعلام كند. تبعه بیگانه نیز مكلف است ظرف پانزده روز پروانه كار خود را در برابر اخذ رسید، به وزارت كار و امور اجتماعی تسلیم نماید. وزارت كار و امور اجتماعی در صورت لزوم اخراج تبعه بیگانه را از مراجع ذیصلاح درخواست می‌كند.
ماده 126
در مواردی كه مصلحت صنایع كشور اشتغال فوری تبعه بیگانه را به طور استثنائی ایجاب كند، وزیر مربوطه مراتب را به وزارت كار و امور اجتماعی اعلام می‌نماید و با موافقت وزیر كار و امور اجتماعی برای تبعه بیگانه، پروانه كار موقت بدون رعایت تشریفات مربوط به صدور روادید با حق كار مشخص، صادر خواهد شد.
تبصره 1
مدت اعتبار پروانه كار موقت حداكثر سه ماه است و تمدید آن مستلزم تایید هیات فنی اشتغال اتباع بیگانه خواهد بود.
ماده 127
شرایط استخدامی كارشناسان و متخصصین فنی بیگانه موردنیاز دولت با درنظر گرفتن تابعیت ومدت خدمت ومیزان مزد آنها و باتوجه به نیروی كارشناس داخلی، پس از بررسی واعلام نظر وزارت كار و امور اجتماعی و سازمان امور اداری و استخدامی كشور، با تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد بود. پروانه كار جهت استخدام كارشناسان خارجی، در هر مورد پس از تصویب مجلس شورای اسلامی از طرف وزارت كار و امور اجتماعی صادر خواهد شد.
ماده 128
كارفرمایان مكلفند قبل از اقدام به عقد هرگونه قراردادی كه موجب استخدام كارشناسان بیگانه می‌شود، نظر وزارت كار و امور اجتماعی را درمورد امكان اجازه اشتغال تبعه بیگانه استعلام نمایند.
ماده 129
آئین نامه های اجرائی مربوط به اشتغال اتباع بیگانه از جمله نحوه صدور، تمدید، تجدید و لغو پروانه كار ونیز شرایط انتخاب اعضا، هیات فنی اشتغال، اتباع بیگانه مذكور در ماده 121 این قانون، با پیشنهاد وزیر كار و امور اجتماعی به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.