قانون اساسی-قوه مجریه
مبحث اول
ریاست جمهوری و وزرا
اصل یكصد و سیزدهم :
پس از مقام رهبری رئیس جمهورعالی ترین مقام رسمی كشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را جز در اموری كه مستقیما به رهبری مربوط می شود, بر عهده دارد.
اصل یكصد و چهاردهم :
رئیس جمهور برای مدت چهار سال با رای مستقیم مردم انتخاب می شودو انتخاب مجدد او به صورت متوالی , تنها برای یك دوره بلامانع است .
اصل یكصد و پانزدهم :
رئیس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی كه واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد
ایرانی الاصل , تابع ایران , مدیر و مدبر, دارای حسن سابقه وامانت و تقوی , مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی كشور
اصل یكصد و شانزدهم :
نامزدهای ریاست جمهوری بایدقبل از شروع انتخابات آمادگی خود را رسما اعلام كنند.نحوه برگزاری انتخاب رئیس جمهور را قانون معین می كند.
اصل یكصد و هفدهم :
رئیس جمهور با اكثریت مطلق آراشركت كنندگان , انتخاب می شود, ولی هرگاه در دوره نخست هیچ یك از نامزدها چنین اكثریتی به دست نیاورد, روز جمعه هفته بعد برای بار دوم رای گرفته می شود.در دوره دوم تنها دو نفر از نامزدها كه در دور نخست آرا بیشتری داشته اندشركت می كنند, ولی اگر بعضی از نامزدهای دارنده آرا بیشتر, از شركت در انتخابات منصرف شوند, از میان بقیه , دو نفر كه در دور نخست بیش از دیگران رای داشته اند برای انتخاب مجدد معرفی می شوند
اصل یكصد و هیجدهم :
مسئولیت نظارت بر انتخاب ریاست جمهوری طبق اصل نود و نهم بر عهده شورای نگهبان است ولی قبل از تشكیل نخستین شورای نگهبان بر عهده انجمن نظارتی است كه قانون تعیین می كند.
اصل یكصد و نوزدهم :
انتخاب رئیس جمهور جدید بایدحداقل یك ماه پیش از پایان دوره ریاست جمهوری قبلی انجام شده باشد و در فاصله انتخاب رئیس جمهور جدید و پایان دوره ریاست جمهوری سابق , رئیس جمهور پیشین وظایف رئیس جمهوری را انجام می دهد.
اصل یكصد و بیستم :
هرگاه در فاصله ده روز پیش از رای گیری یكی از نامزدهائی كه صلاحیت او طبق این قانون احراز شده فوت كند, انتخابات به مدت دو هفته به تاخیر می افتد.اگر در فاصله دور نخست و دور دوم نیز یكی از دو نفر حائز اكثریت دور نخست كند, مهلت انتخابات برای دو هفته تمدید می شود
اصل یكصد و بیست و یكم :
رئیس جمهوری درمجلس شورای اسلامی در جلسه ای كه با حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان تشكیل می شود به ترتیب زیر سوگند یاد می كند و سوگند نامه را امضا می نماید.
من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن كریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می كنم كه پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری و قانون اساسی كشورباشم و همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت هائی كه برعهده گرفته ام به كار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای كشور, ترویج دین و اخلاق , پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم و از هر گونه خودكامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی كه قانون اساسی برای ملت شناخته است حمایت كنم .در حراست از مرزها و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی كشوراز هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام قدرتی را كه ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده است همچون امینی پارسا و فداكار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم .
اصل یكصد و بیست و دوم :
رئیس جمهور در حدود اختیارات و وظایفی كه به موجب قانون اساسی و یا قوانین عادی به عهده دارد در برابر ملت و رهبر و مجلس شورای اسلامی مسئول است .
اصل یكصد و بیست و سوم :
رئیس جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتیجه همه پرسی را پس از طی مراحل قانونی و ابلاغ به وی امضا كند و برای اجرا در اختیار مسئولان بگذارد.
اصل یكصد و بیست و چهارم :
رئیس جمهور می تواند برای انجام وظایف قانونی خود معاونانی داشته باشد. معاون اول رئیس جمهور با موافقت وی اداره هیات وزیران و مسئولیت هماهنگی سایر معاونت ها را به عهده خواهد داشت .
اصل یكصد و بیست و پنجم :
امضای عهد نامه ها, مقاوله نامه ها,موافقت نامه ها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولت هاو همچنین امضای پیمان های مربوط به اتحادیه های بین المللی پس ازتصویب مجلس شورای اسلامی با رئیس جمهور یا نماینده قانونی اوست .
اصل یكصد و بیست و ششم :
رئیس جمهور مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی كشور را مستقیمابر عهده دارد و می تواند اداره آنها را به عهده دیگری بگذارد.
اصل یكصد و بیست و هفتم :
رئیس جمهورمی تواند در موارد خاص , بر حسب ضرورت با تصویب هیات وزیران نماینده یا نمایندگان ویژه با اختیارات مشخص تعیین نماید.در این موارد تصمیمات نماینده یا نمایندگان مذكور در حكم تصمیمات رئیس جمهور و هیات وزیران خواهد بود.
اصل یكصد و بیست و هشتم :
سفیران به پیشنهادوزیر امور خارجه و تصویب رئیس جمهور تعیین می شوند.رئیس جمهور استوارنامه سفیران را امضا می كند و استوارنامه سفیران كشورهای دیگر را می پذیرد.
اصل یكصد و بیست و نهم :
اعطای نشان های دولتی با رئیس جمهور است .
اصل یكصد و سی ام :
رئیس جمهور استعفای خود را به رهبرتقدیم می كند و تا زمانی كه استعفای او پذیرفته نشده است به وظایف خود ادامه می دهد.
اصل یكصد و سی و یكم :
در صورت فوت , عزل , استعفا,غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس جمهور و یادر موردی كه مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده و یا امور دیگری از این قبیل , معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت های وی را بر عهده می گیرد و شورائی متشكل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد كه حداكثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود, در صورت فوت معاون اول و یا امور دیگری كه مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی كه رئیس جمهور معاون اول نداشته باشد مقام رهبری فرد دیگری را به جای او منصوب می كند.
اصل یكصد سی و دوم :
در مدتی كه اختیارات و مسئولیت های رئیس جمهور بر عهده معاون اول یا فرد دیگری است كه به موجب اصل یكصد و سی و یكم منصوب می گردد, وزرا را نمی توان استیضاح كردیا به آنان رای عدم اعتماد داد و نیز نمی توان برای تجدیدنظر در قانون اساسی و یا امر همه پرسی اقدام نمود.
اصل یكصد و سی و سوم :
وزرا توسط رئیس جمهورتعیین و برای گرفتن رای اعتماد به مجلس معرفی می شوند.با تغییر مجلس , گرفتن رای اعتماد جدید برای وزرا لازم نیست .تعدادوزیران و حدود اختیارات هر یك از آنان را قانون معین می كند.
اصل یكصد و سی و چهارم :
ریاست هیات وزیران بارئیس جمهور است كه بر كار وزیران نظارت دارد و بااتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیم های وزیران و هیات دولت می پردازد و با همكاری وزیران ,برنامه و خط مشی دولت را تعیین و قوانین را اجرا می كند. در موارداختلاف نظر و یا تداخل در وظایف قانونی دستگاه های دولتی در صورتی كه نیاز به تفسیر یا تغییر قانون نداشته باشد, تصمیم هیات وزیران كه به پیشنهاد رئیس جمهور اتخاذ می شودلازم الاجرا است .رئیس جمهور در برابر مجلس مسئول اقدامات هیات وزیران است .
اصل یكصد و سی و پنجم :
وزرا تا زمانی كه عزل نشده اندو یا بر اثر استیضاح یا درخواست رای اعتماد,مجلس به آنها رای اعتماد نداده است در سمت خود باقی می مانند. استعفای هیات وزیران یا هر یك از آنان به رئیس جمهور تسلیم می شود و هیات وزیران تا تعیین دولت جدیدبه وظایف خود ادامه خواهند داد.رئیس جمهور می تواند برای وزارتخانه هائی كه وزیر ندارند حداكثر برای مدت سه ماه سرپرست تعیین نماید.
اصل یكصد و سی و ششم :
رئیس جمهور می تواند وزرارا عزل كند و در این صورت باید برای وزیر یا وزیران جدیداز مجلس رای اعتماد بگیرد و در صورتی كه پس از ابراز اعتماد مجلس به دولت نیمی از هیات وزیران تغییر نماید باید مجددا از مجلس شورای اسلامی برای هیات وزیران تقاضای رای اعتماد كند.
اصل یكصد و سی و هفتم :
هر یك از وزیران مسئول و وظایف خاص خویش در برابر رئیس جمهور و مجلس است و در اموری كه به تصویب هیات وزیران می رسد مسئول اعمال دیگران نیز هست .
اصل یكصد و سی و هشتم :
علاوه بر مواردی كه هیات وزیران یا وزیری مامور تدوین آئین نامه های اجرائی قوانین می شود, هیات وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تامین اجرای قوانین و تنظیم سازمان های اداری به وضع تصویب نامه و آئین نامه بپردازد, هر یك از وزیران نیز درحدود وظایف خویش و مصوبات هیات وزیران حق وضع آئین نامه و صدور بخشنامه را داردولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد.دولت می تواندتصویب برخی از امور مربوط به وظایف خود را به كمیسیون های متشكل از چند وزیر واگذار نماید.مصوبات این كمیسیون ها در محدوده قوانین پس از تاییدرئیس جمهور لازم الاجرا است .تصویب نامه ها و آئین نامه های دولت و مصوبات كمیسیون های مذكور در این اصل , ضمن ابلاغ برای اجرا به اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی می رسد, تا در صورتی كه آنها را بر خلاف قوانین بیابد با ذكر دلیل برای تجدید نظر به هیات وزیران بفرستد.
اصل یكصد و سی و نهم :
صلح دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع آن به داوری در هر مورد موكول به تصویب هیات وزیران است و باید به اطلاع مجلس برسد.در مواردی كه طرف دعوی خارجی باشد و در موارد مهم داخلی باید به تصویب مجلس نیز برسد.موارد مهم را قانون تعیین می كند
اصل یكصد و چهلم :
رسیدگی به اتهام رئیس جمهورو معاونان او و وزیران در مورد جرائم عادی بااطلاع مجلس شورای اسلامی در دادگاه های عمومی دادگستری انجام می شود.
اصل یكصد و چهل و یكم :
رئیس جمهور, معاونان رئیس جمهور, وزیران و كارمندان دولت نمی توانند بیش از یك شغل دولتی داشته باشند و داشتن هر نوع شغل دیگر در موسساتی كه تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به دولت یا موسسات عمومی است و نمایندگی مجلس شورای اسلامی و وكالت دادگستری و مشاوره حقوقی و نیز ریاست و مدیریت عامل یاعضویت در هیات مدیره انواع مختلف شركت های خصوصی , جز شركت های تعاونی ادارات و موسسات برای آنان ممنوع است .سمت های آموزشی در دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی از این حكم مستثنی است .
اصل یكصد و چهل و دوم :
دارائی رهبر, رئیس جمهور,معاونان رئیس جمهور, وزیران و همسر و فرزندان آنان قبل و بعداز خدمت , توسط رئیس قوه قضائیه رسیدگی می شود كه بر خلاف حق , افزایش نیافته باشد.
مبحث دوم
* ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی *.
اصل یكصد و چهل و سوم :
ارتش جمهوری اسلامی ایران پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی كشور را بر عهده دارد
اصل یكصد و چهل و چهارم :
ارتش جمهوری اسلامی ایران باید ارتشی اسلامی باشد كه ارتشی مكتبی ومردمی است و باید افرادی شایسته را به خدمت بپذیرد كه به اهداف انقلاب اسلامی مومن و در راه تحقق آن فداكار باشد.
اصل یكصد و چهل و پنجم :
هیچ فرد خارجی به عضویت در ارتش و نیروهای انتظامی كشور پذیرفته نمی شود
اصل یكصد و چهل و ششم :
استقرار هر گونه پایگاه نظامی خارجی در كشور هر چند به عنوان استفاده های صلح آمیز باشد ممنوع است.
اصل یكصد و چهل و هفتم :
دولت باید در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنی ارتش در كارهای امدادی ,آموزشی , تولیدی , و جهاد سازندگی , با رعایت كامل موازین عدل اسلامی استفاده كند در حدی كه به آمادگی رزمی ارتش آسیبی وارد نیاید
اصل یكصد و چهل و هشتم :
هر نوع بهره برداری شخصی از وسائل و امكانات ارتش و استفاده شخصی از افرادآنها به صورت گماشته , راننده شخصی و نظایر اینها ممنوع است
اصل یكصد و چهل و نهم :
ترفیع درجه نظامیان و سلب آن به موجب قانون است
اصل یكصد و پنجاهم :
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی كه در نخستین روزهای پیروزی این انقلاب تشكیل شد,برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پا بر جا می ماند.حدود وظایف و قلمرو ومسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیروهای مسلح دیگر با تاكیدبر همكاری و هماهنگی برادرانه میان آنها به وسیله قانون تعیین می شود.
اصل یكصد و پنجاه و یكم :
به حكم آیه كریمه ((و اعدوا لهم مااستطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدو الله و عدوكم و آخرین من دونهم لاتعلمونهم الله یعلمهم ))(1) دولت موظف است برای همه افرادكشور برنامه و امكانات آموزش نظامی را بر طبق موازین اسلامی فراهم نماید, به طوری كه همه افراد همواره توانائی دفاع مسلحانه از كشور و نظام جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند, ولی داشتن اسلحه باید با اجازه مقامات رسمی باشد.
پاورقی
1 - و تا آنجا كه می توانید نیرو و اسبان سواری آماده كنید تا دشمنان خدا و دشمنان خود - و جز آنها كه شما نمی شناسید و خدا می شناسد - را بترسانید. سوره انفال , آیه 60 .